नवीन वर्षाचा दिवस, जो १ जानेवारीला साजरा केला जातो, हा ग्रेगोरियन कॅलेंडरनुसार वर्षाची सुरुवात दर्शवणारा दिवस आहे. जगभरात साजरा केला जाणारा हा दिवस उत्सव, आनंद, आणि नव्या सुरुवातीचे प्रतीक मानला जातो. विविध परंपरा आणि रूढींमधून नवीन वर्ष साजरे केल्यामुळे हा दिवस सांस्कृतिक आणि सामाजिकदृष्ट्या महत्त्वाचा ठरतो. नवीन वर्षाच्या दिवसातील साजरा पुनर्निर्मिती, आशा, आणि उज्ज्वल भविष्याच्या आकांक्षा या संकल्पनांचे प्रतीक असून, विविध संस्कृतींचे लोक त्यात सहभागी होऊन एकत्र येतात [१].
नवीन वर्ष साजरा करण्याची परंपरा प्राचीन बाबिलोनीय आणि इजिप्शियन संस्कृतींमध्ये आढळते, जिथे वर्षाच्या सुरुवातीला शेती व खगोलीय घटनांशी संबंधित सण साजरे केले जात असत, ज्यात पुनर्जन्म आणि उर्वरतेचे प्रतीकत्व होते. इ.स.पू. ४५ मध्ये जुलियस सीझरने १ जानेवारीला अधिकृत वर्षाची सुरुवात म्हणून स्वीकारले, ज्यामुळे कालांतराने अनेक संस्कृतींवर त्याचा प्रभाव पडला.
आजच्या काळात, नवीन वर्षाचे स्वागत विविध उत्साही परंपरांद्वारे केले जाते. न्यूयॉर्कच्या टाइम्स स्क्वेअरमधील बॉल ड्रॉप, सिडनी हार्बरवरील रंगीबेरंगी फटाक्यांची रोषणाई, आणि स्पेनमध्ये भाग्याकरता बारा द्राक्षे खाणे अशा रुढी आधुनिक उत्सवाचा भाग आहेत [२][३]. शिवाय, अनेक संस्कृतींमध्ये घराची स्वच्छता करणे, ज्यायोगे वाईट नशीब दूर होईल, किंवा आत्म-सुधारणेसाठी संकल्प करणे या पद्धतीही आढळतात.
नवीन वर्षाचा दिवस आनंददायी असला तरी, त्यासंबंधित काही विवाद देखील आहेत. विशेषतः, उत्सवाच्या व्यावसायिकीकरणावर आणि नव्या वर्षाच्या संकल्पांमुळे निर्माण होणाऱ्या मानसिक दडपणावर टीका केली जाते. समाजाच्या अपेक्षांचे पालन करण्यासाठी होणारे दबाव, जसे की मोठ्या प्रमाणात साजरे करणे किंवा संकल्प पाळणे, यावरून या सणाचा सामाजिक प्रभावही अधोरेखित होतो [४][५].
तथापि, नवीन वर्षाचा दिवस आशा आणि नव्या सुरुवातीचे शक्तिशाली प्रतीक राहतो. जगभरातील लोक या दिवसाच्या निमित्ताने आत्मचिंतन करतात आणि एक उज्ज्वल भविष्याकडे पाहत प्रगतीसाठी संकल्प करतात.
इतिहास
प्राचीन सुरुवात
नवीन वर्षाच्या सणांचे उगम हजारो वर्षांपूर्वीच्या प्राचीन संस्कृतींपर्यंत शोधले जाऊ शकतात. मेसोपोटेमियामध्ये नवीन वर्षाचा सण मार्चच्या अखेरीस वसंत ऋतूच्या विषुववृत्ताच्या काळात साजरा केला जात असे. वसंताच्या आगमनाने पृथ्वीचा पुनर्जन्म आणि उर्वरतेचे प्रतीक म्हणून तो सण महत्त्वाचा मानला जात असे. बाबिलोनी लोकांचा नवीन वर्षाचा सण “अकितू” या नावाने ओळखला जात होता, जो अकरा दिवस चालायचा आणि त्यात धार्मिक विधी व मिरवणुका असायच्या [१].
त्याचप्रमाणे प्राचीन इजिप्तमध्ये नाईल नदीच्या वार्षिक पुरामुळे नवीन वर्ष साजरे केले जाई. या पुरामुळे सखल माती आणि समृद्धी प्राप्त होत असे, ज्यामुळे नवीन वर्षाचे आगमन उर्वरतेच्या आणि संपन्नतेच्या प्रतिकासारखे मानले जात असे.
रोमन कॅलेंडर
प्राचीन रोमन कॅलेंडरमध्ये सुरुवातीला फक्त दहा महिने होते, परंतु इ.स.पू. आठव्या शतकात राजा नुमा पोंपिलिअसने जानेवारी आणि फेब्रुवारी या महिन्यांची भर घालून नवीन वर्षाची सुरुवात मार्चऐवजी जानेवारीत केली [६]. इ.स.पू. ४५ मध्ये ज्युलियस सीझरने रोमन कॅलेंडरमध्ये सुधारणा करून जानेवारी १ ला अधिकृत नवीन वर्षाचा दिवस ठरवला. रोमन कन्सल्सच्या कार्यकाळाशी कॅलेंडरचे सामंजस्य साधण्यासाठी हा बदल करण्यात आला होता आणि ज्युलियन सुधारणा यामुळे जानेवारी १ हा नवीन वर्षाचा स्थायी दिवस बनला [७][८].
मध्ययुगीन आणि आधुनिक बदल
ज्युलियन कॅलेंडरच्या स्वीकृतीनंतर पाश्चात्त्य जगात जानेवारी १ हा नवीन वर्षाचा दिवस मानला जात होता, मात्र काही स्थानिक बदल होते. उदाहरणार्थ, इजिप्तमधील अलेक्झांड्रियन कॅलेंडरनुसार नवीन वर्ष २९ ऑगस्ट रोजी सुरू होत असे, तर काही ठिकाणी १ सप्टेंबरला नवीन वर्ष साजरे केले जात असे [७]. १५८२ मध्ये ग्रेगोरियन कॅलेंडरच्या अंमलबजावणीनंतर जानेवारी १ हा नवीन वर्षाचा दिवस म्हणून अधिकृत झाला. तथापि, काही प्रदेशांमध्ये धार्मिक किंवा सांस्कृतिक कारणांसाठी वेगळे कॅलेंडर वापरण्याची प्रथा आजही आहे [८][९].
आधुनिक उत्सव
आधुनिक काळात नवीन वर्षाच्या साजरीकरणात विविध संस्कृतींच्या परंपरांचा समावेश झाला आहे. अमेरिकेत “फादर टाइम” आणि “बेबी न्यू इयर” या प्रतीकांच्या माध्यमातून नवीन वर्षाच्या आगमनाचे स्वागत केले जाते, तर १९०८ मध्ये न्यूयॉर्कमधील टाइम्स स्क्वेअरमध्ये “बॉल ड्रॉप” परंपरा सुरू झाली, जी अमेरिकन संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग बनली आहे [९]. जागतिक स्तरावर, नवीन वर्षाच्या उत्सवात विविधतेने नटलेल्या परंपरांचा समावेश आहे, जसे की चिनी नववर्ष सणातील ड्रॅगन डान्स आणि विविध संस्कृतींतील रंगीबेरंगी विधी. हे सर्व मानवजातीच्या आशा आणि नव्या सुरुवातीच्या एकत्रित भावना दर्शवतात, ज्या जुन्या वर्षाच्या निरोपात आणि नव्या वर्षाच्या स्वागतात दिसून येतात [१][६].
जागतिक स्तरावर नवीन वर्षाचे साजरीकरण
मुख्य उत्सव
जगभरातील शहरे नवीन वर्षाच्या संध्याकाळी रंगतदार उत्सवाचे केंद्र बनतात, आणि रात्री बारा वाजता विविध कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. न्यूयॉर्कच्या टाइम्स स्क्वेअरमध्ये, एक दशलक्षाहून अधिक लोक एकत्र येऊन सुप्रसिद्ध “बॉल ड्रॉप” साक्षी असतात, ज्यामुळे एकतेचे आणि नव्या आशेचे प्रतीक उभे राहते [२]. ऑस्ट्रेलियातील सिडनी हार्बर रंगीबेरंगी फटाक्यांच्या आणि संगीताच्या कार्यक्रमांसाठी प्रसिध्द आहे, तर ब्राझीलमधील रियो दे जानेरोच्या किनाऱ्यांवर लाखो लोक सफेद वस्त्र घालून “रेव्हेलिओन” उत्सव साजरा करतात, जो कार्निवलसारखा आनंदी असतो [२]. स्कॉटलंडच्या एडिनबर्गमध्ये “हॉगमॅनी” (Hogmanay) हे युरोपमधील सर्वात मोठे नवीन वर्षाचे उत्सव मानले जाते, ज्यात लाईव्ह संगीत आणि स्ट्रीट पार्टीचे आयोजन होते [२].
सांस्कृतिक परंपरा
विविध संस्कृतींमध्ये नवीन वर्षाच्या साजरीकरणामध्ये अनोख्या परंपरांचा समावेश आहे. घानामधील अॅकान लोक “अडा” नावाच्या सणाद्वारे नवीन वर्ष साजरे करतात, ज्यात आत्मचिंतन आणि क्षमेसाठी भर दिला जातो [१०]. इथिओपियामध्ये, “एन्कुताताश” या नावाने ओळखले जाणारे नवीन वर्ष सप्टेंबरमध्ये साजरे होते, ज्याचा मुख्य उद्देश आहे मैत्री आणि नवीन उद्दिष्टे ठरवणे [१०]. जपानमध्ये पूर्वजांना आदरांजली वाहण्याची प्रथा आहे, तर स्पेनमध्ये रात्री बारा वाजता बारा द्राक्षे खाल्ल्याने पुढील बारा महिन्यांसाठी भाग्याची इच्छा व्यक्त केली जाते [७].
प्रतीकात्मक कृती
फटाक्यांची रोषणाई हे नवीन वर्षाच्या संध्याकाळी सार्वत्रिक दृश्य आहे, ज्याद्वारे प्रकाश, आशा, आणि नव्या सुरुवातीचे प्रतीक उभे केले जाते [२]. पनामामध्ये एक विशेष परंपरा आहे ज्यात वर्षभरातील दुःखाचे प्रतीक असलेल्या प्रतिमांची जाळणी केली जाते, ज्यामुळे लोक आपल्या भावनांना शुद्ध करून नवीन वर्षाचे स्वागत करतात [२]. त्याचप्रमाणे, नवीन वर्षाच्या आधी घर स्वच्छ करण्याची प्रथा चीन आणि इराणमध्ये लोकप्रिय आहे, ज्यामध्ये वाईट नशिबाला दूर करण्याचे आणि चांगल्या नशिबाचे स्वागत करण्याचे मानले जाते [३].
धार्मिक विधी
नवीन वर्षाचा दिवस धार्मिक दृष्टिकोनातूनही साजरा केला जातो. उदाहरणार्थ, १ जानेवारी हा “जागतिक शांतता दिन” म्हणून ओळखला जातो, जो पोप पॉल सहाव्यांनी १९६७ मध्ये सुरु केला. या दिवशी जागतिक शांततेचे आवाहन केले जाते, तसेच मानवी हक्कांच्या मुद्द्यांवर आत्मचिंतन करण्यासाठी विविध धार्मिक विधी पार पाडले जातात [४]. या दिवशी, युद्धात असलेल्या गटांमध्ये काही वेळा शांतीचे पालन केले जाते [४].
परंपरा आणि प्रथा
खाद्य परंपरा
नवीन वर्षाच्या सणांमध्ये खाद्यपदार्थांचे विशेष महत्त्व असते, जे विशिष्ट अर्थ व्यक्त करतात. चीनमध्ये चंद्र नवीन वर्षाच्या निमित्ताने “डम्पलिंग्ज” बनवली जातात, ज्यांचा आकार सुवर्णनाण्यांप्रमाणे असतो आणि संपत्तीचे प्रतीक मानले जातात. मासे हा देखील एक मुख्य पदार्थ असतो, जो समृद्धी आणि एकतेचे प्रतीक म्हणून संपूर्ण पद्धतीने (होल फिश) साजरा केला जातो [५]. जपानमध्ये “ओसेची” नावाचे पारंपरिक नवीन वर्षाचे जेवण बेंटो बॉक्समध्ये दिले जाते, ज्यात आरोग्यासाठी काळे सोयाबीन आणि उर्वरतेसाठी हेरिंग रो यांसारखे विविध प्रतीकात्मक पदार्थ असतात [५].
स्पेनमध्ये मध्यरात्री बाराच्या ठोक्यांवर बारा द्राक्षे खाण्याची परंपरा आहे, ज्याने प्रत्येक महिन्यासाठी नशिबाचा आशीर्वाद मिळतो असे मानले जाते [३][२]. अमेरिकेत, विशेषतः दक्षिणेत, नवीन वर्षाच्या दिवशी संपत्ती आणि समृद्धीसाठी काळे वाटाणे आणि कॉलर्ड ग्रीन्स खाल्ले जातात. या खाद्य परंपरांमुळे कुटुंब आणि मित्रांमधील संबंध दृढ होतात आणि सणाच्या उत्साही वातावरणात साजरे होतात.
अनोख्या प्रथा
खाद्य परंपरांव्यतिरिक्त, जगभरात नवीन वर्षाच्या साजरीकरणाच्या अनोख्या प्रथाही आहेत. उदाहरणार्थ, स्वित्झर्लंडमध्ये मध्यरात्री जमिनीवर आइस्क्रीम टाकणे शुभ मानले जाते, तर पुएर्तो रिकोमध्ये लोक वाईट नशिब दूर करण्यासाठी खिडकीतून पाण्याचे बादले फेकतात [३]. रशियन ऑर्थोडॉक्स ख्रिश्चन नवीन वर्ष मोठ्या मेजवानीसह साजरे करतात, तर घानामध्ये रंगीबेरंगी पोशाख घालून पारंपरिक नृत्य केले जाते [३].
जपानमधील “जोया नो काने” परंपरेनुसार, मध्यरात्री मंदिराच्या घंटा १०८ वेळा वाजवल्या जातात, ज्याद्वारे बौद्ध श्रद्धेनुसार १०८ मानवी दोषांचे शुद्धीकरण होते [१०]. या अनोख्या परंपरा सांस्कृतिक विविधतेचे दर्शन घडवतात, तसेच नव्या सुरुवातीसाठी सर्वत्र प्रचलित असलेल्या आशेचे प्रतीक आहेत.
नवीन वर्षाचे संकल्प
पाश्चात्त्य देशांमध्ये नवीन वर्षाच्या संकल्पांची प्रथा प्रचलित आहे, ज्यात लोक मागील वर्षाचे चिंतन करतात आणि आत्म-सुधारणेसाठी उद्दिष्टे ठरवतात. ही प्रथा वाढ आणि नवी सुरुवात करण्याची इच्छा व्यक्त करते, जी एक ताज्या सुरुवातीसाठी आशेचे प्रतीक मानली जाते [२][११]. जरी या संकल्पांचे यश दर कमी असले तरी, ही परंपरा मानवी समाजातील बदल आणि स्वतःला सुधारणे या आकांक्षांचे प्रतीक म्हणून टिकून आहे.
समाजावर नवीन वर्षाच्या दिवसाचा प्रभाव
सांस्कृतिक परंपरा आणि सण
नवीन वर्षाचा दिवस जगभरातील विविध संस्कृतींमध्ये विशेष परंपरा आणि सणांद्वारे साजरा केला जातो, ज्यामध्ये त्या समाजाच्या मूल्यांचे आणि आशयांचे प्रतिबिंब दिसून येते. कुटुंब एकत्र येणे, विशेष जेवण करणे, आणि पुढील वर्षासाठी भाग्यवृद्धी साधण्याचे विधी पार पाडणे ही काही सामान्य परंपरा आहेत. उदाहरणार्थ, लॅटिन अमेरिकन देशांमध्ये लोक रिकामे सूटकेस घेऊन फिरतात, ज्याद्वारे नव्या वर्षात प्रवास आणि साहसाची आकांक्षा व्यक्त केली जाते [१२]. या उदाहरणातून दिसते की सांस्कृतिक प्रथा आणि सामूहिक आकांक्षा एकमेकांशी कशा जोडलेल्या आहेत.
वैयक्तिक प्रगती आणि संकल्प
नवीन वर्षाचे संकल्प करणे ही प्रथा पाश्चात्त्य देशांमध्ये विशेषतः लोकप्रिय आहे, ज्यात व्यक्तिमत्त्व सुधारण्यावर भर दिला जातो. यात फिटनेस, आर्थिक उद्दिष्टे, किंवा नवीन कौशल्ये शिकणे यासारख्या गोष्टींचा समावेश असतो [१३]. ही परंपरा स्वतःला सुधारण्याची सार्वत्रिक इच्छा दर्शवते, जी समाजातील बदलत्या प्रवृत्तींचे प्रतिबिंब मानली जाते. पोस्ट-एन्लाइटन्मेंट काळात धार्मिक संकल्पांवरून वैयक्तिक आणि आर्थिक वाढीवर केंद्रित संकल्पांकडे झुकत चाललेले बदलही यातून दिसून येतात [१४].
समुदाय सहभाग
नवीन वर्षाचा दिवस समुदायांमध्ये एकत्र येण्याचे आणि सेवा करण्याचे एक साधन बनतो. अनेक लोक स्थानिक आश्रयस्थानांमध्ये मदत करणे, किंवा सामुदायिक उपक्रमांमध्ये भाग घेणे, अशा स्वयंसेवी कामांमध्ये सहभागी होतात. यामुळे समाजात ऐक्य वाढते आणि व्यक्तींना त्यांच्या समुदायातील भूमिकांचे आत्मचिंतन करण्यास प्रोत्साहन मिळते [३].
तंत्रज्ञानाचा प्रभाव
तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे नवीन वर्ष साजरा करण्याच्या पद्धतींमध्येही बदल झाला आहे. सोशल मीडिया मंचांवरून लोक आपले उत्सव आणि संकल्प जगभरात शेअर करू शकतात, ज्यामुळे एक आभासी परस्परसंवादाचे वातावरण तयार होते [३]. त्याचप्रमाणे, तंत्रज्ञानाच्या मदतीने आभासी सणांमध्ये सहभागी होणे शक्य झाले आहे, ज्यामुळे भौगोलिक मर्यादांवर मात करून नातलगांसोबत जोडले जाऊ शकते.
मानसिक प्रभाव
नवीन वर्षाशी संबंधित कौटुंबिक परंपरा मानसिक आरोग्यावरही सकारात्मक परिणाम घडवतात. या परंपरांमुळे एकत्र येण्याची भावना आणि सतत चालणारी परंपरेची अनुभूती मिळते, जी कुटुंबाच्या एकतेला आणि आनंदाला बळकट करते. यातील नियमितता आणि सातत्यामुळे विशेषतः मुलांना सुरक्षितता आणि आधार मिळतो, ज्यामुळे कुटुंबातील ओळख आणि भावनिक स्वास्थ्य मजबूत होते [१५].
या सर्व घटकांमुळे नवीन वर्षाचा दिवस समाजावर एकत्रितपणे सांस्कृतिक, मानसिक, आणि सामाजिक स्तरावर परिणाम घडवतो.
संबंधित सण आणि कार्यक्रम
नवीन वर्षाची संध्याकाळ
नवीन वर्षाची संध्याकाळ, ३१ डिसेंबर रोजी साजरी केली जाते, हा एक अत्यंत उत्साही आणि आनंदाचा दिवस असतो, जिथे लोक जुने वर्ष निरोप देण्यासाठी सज्ज होतात. या सणात मित्रमंडळी आणि कुटुंबासोबत एकत्र येऊन पार्ट्या, फटाक्यांची रोषणाई, आणि पारंपरिक खाद्यपदार्थांचा आनंद घेतला जातो. मध्यरात्री नवीन वर्षाचे स्वागत करताना शॅम्पेनचा टोस्ट, “ऑल्ड लॅंग साइन” हे गीत गाणे, आणि शुभेच्छा म्हणून मिठ्या घेणे यांसारख्या परंपरा साजऱ्या केल्या जातात, ज्यामुळे आनंद आणि नवीन वर्षाबद्दल आशावाद व्यक्त होतो [१६][१७].
साजरीकरणाचा आढावा
नवीन वर्षाचा दिवस जगभरात विविध सांस्कृतिक प्रथा आणि परंपरांद्वारे साजरा केला जातो. या दिवशी केवळ नवीन वर्षाची सुरुवात होत नाही, तर हा एक कौटुंबिक समारंभ, विशेष भोजन, आणि सामुदायिक साजरीकरणाचा एक सुंदर अवसर मानला जातो. लोक विविध विधींमध्ये सहभागी होऊन नव्या सुरुवातीची आशा आणि पुनर्निर्मितीच्या संकल्पना व्यक्त करतात [११][१८].
जागतिक परंपरा
विविध देशांमध्ये नवीन वर्ष साजरे करण्याच्या खास पद्धती आहेत. उदाहरणार्थ, स्पेनमध्ये मध्यरात्री बारा द्राक्षे खाण्याची परंपरा आहे, ज्याद्वारे पुढील वर्षाच्या प्रत्येक महिन्यासाठी भाग्याची कामना केली जाते. ही प्रथा २०व्या शतकाच्या सुरुवातीपासून प्रचलित आहे आणि आज व्यापक प्रमाणात साजरी केली जाते [१७]. ब्राझीलमध्ये, लोक नवीन वर्षाच्या संध्याकाळी पांढरे कपडे परिधान करतात, जे शांती आणि शुभेच्छांचे प्रतीक मानले जाते [१८].
आत्मचिंतन आणि संकल्प
नवीन वर्षाच्या सणादरम्यान मागील वर्षाच्या आत्मचिंतनावर देखील भर दिला जातो. लोक आपली यश-अपयश आणि आव्हानांचा आढावा घेतात आणि स्वतःच्या सुधारण्यासाठी संकल्प ठरवतात. संकल्प करणे ही या सणाची एक महत्त्वाची परंपरा आहे, ज्याद्वारे व्यक्तिमत्ववृद्धी आणि नवीन सुरुवातीचा संकल्प व्यक्त केला जातो [१६][१८].
सामुदायिक सहभाग
वैयक्तिक आणि कौटुंबिक साजरीकरणाशिवाय, अनेक लोक या काळात सामुदायिक उपक्रमांमध्येही सहभागी होतात. स्थानिक आश्रयस्थानांमध्ये किंवा अन्न बँकांमध्ये स्वयंसेवा करणे हा मदत आणि सेवाभावाचे प्रतीक मानला जातो, ज्यामुळे नवीन वर्षाची सुरुवात इतरांना मदत करण्यावर केंद्रित होते [३]. सामुदायिक कार्यक्रम, जसे की पोटलक किंवा थीम पार्टी, उत्साह वाढवतात आणि मित्र व कुटुंबीयांमधील संबंध दृढ करतात [३].
भारतातील पारंपरिक नवीन वर्ष साजरीकरण
भारत हा विविधतेने भरलेला देश आहे, आणि येथे नवीन वर्षाचा साजरा विविध पद्धतींनी केला जातो. भारतीय लोक विविध धर्म, प्रांत, आणि सांस्कृतिक परंपरांनुसार नवीन वर्षाचे स्वागत करतात. यामध्ये हिंदू पंचांग, तेलुगू कॅलेंडर, मलयाळम कॅलेंडर, आणि इतर स्थानिक पंचांगांनुसार वेगवेगळ्या प्रांतांमध्ये साजरे केले जाणारे नवीन वर्षाचे सण आहेत. या सणांचा मूळ अर्थ आहे पुनर्निर्मिती, संपन्नता, आणि नव्या सुरुवातीचे स्वागत करणे.
गुढीपाडवा (महाराष्ट्र)
गुढीपाडवा हा मराठी हिंदू पंचांगानुसार नवीन वर्षाचा पहिला दिवस मानला जातो आणि चैत्र महिन्यात शुक्ल पक्षाच्या पहिल्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी घरांच्या प्रवेशद्वारावर गुढी उभारली जाते, जी विजयाचे प्रतीक मानली जाते. गुढी पाडव्याच्या निमित्ताने लोक घर स्वच्छ करतात, विशेष अन्नपदार्थ बनवतात, आणि कडुलिंबाचे पाने व गुळ यांचे मिश्रण प्रसाद म्हणून घेतात, ज्यामुळे आरोग्य लाभतो असे मानले जाते.
उगादी (कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेश)
कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशात नवीन वर्ष “उगादी” या नावाने साजरे केले जाते. “उग” म्हणजे जन्म किंवा सुरुवात, आणि या दिवशी जीवनाच्या नव्या चक्राची सुरुवात होते. लोक उगादीच्या दिवशी घरे स्वच्छ करतात, रंगोळी काढतात, आणि मंगळकारी गोड व तिखट पदार्थ बनवून देवी-देवतांना अर्पण करतात. यामध्ये विशेषतः “बेवू-बेल्ला” (कडुलिंब आणि गुळ) प्रसाद म्हणून दिला जातो, ज्यामुळे जीवनात गोड आणि कडू अनुभव येतात, याचे प्रतीक मानले जाते.
पुथांडु (तामिळनाडू)
तामिळनाडूमध्ये “पुथांडु” या नावाने नवीन वर्ष साजरे केले जाते. हे नवीन वर्ष चैत्र महिन्यात साजरे होते आणि मुख्यतः पारंपरिक तामिळ कॅलेंडरनुसार केले जाते. पुथांडुच्या दिवशी लोक घरात खास पूजा करतात, नवीन वस्त्र धारण करतात, आणि “विशू कानी” नावाच्या फळ, द्रव्य, आणि विशेष वस्त्रांच्या सजावटीचा प्रसाद अर्पण करतात.
विशू (केरळ)
केरळमध्ये “विशू” नावाचा नवीन वर्ष साजरा केला जातो, जो मुख्यतः वैशाख महिन्यात साजरा केला जातो. विशूच्या दिवशी “विशू कानी” तयार केले जाते, ज्यात फळे, धान्य, सोने, नाणे आणि इतर शुभ वस्तू ठेवल्या जातात, ज्याचा लोक सकाळी प्रथम दर्शन घेतात. या दिवशी खास नैवेद्य आणि कावडी चा प्रसाद बनवला जातो आणि पारंपरिक वस्त्र परिधान करून पूजा केली जाते.
बैसाखी (पंजाब)
पंजाबमध्ये नवीन वर्ष बैशाखीच्या रूपात साजरे केले जाते, जो मुख्यतः बैसाख महिन्याच्या प्रारंभात येतो. हा दिवस रब्बी पिकाच्या कापणीचा दिवस म्हणूनही ओळखला जातो, आणि यावेळी लोक नवीन वर्षाचे स्वागत करत आनंदोत्सव साजरा करतात. गुरुद्वारांमध्ये विशेष प्रार्थना केली जाते, तसेच भांगडा आणि गिद्दा नृत्य सादर केले जातात.
पोहेला बोईशाख (बंगाल)
बंगाली समुदायात नवीन वर्ष “पोहेला बोईशाख” या नावाने साजरे केले जाते, जो बांगला कॅलेंडरनुसार वैशाख महिन्यात येतो. या दिवशी लोक घरातील व्यवसाय स्थळांवर विशेष पूजेसह सजावट करतात, तसेच पारंपरिक वेशभूषेत एकत्र येऊन सण साजरा करतात. “पंतुआ” आणि “रसगुल्ला” सारख्या पारंपरिक बंगाली मिठाईचे विशेष महत्त्व आहे.
लोसर (लडाख आणि हिमाचल प्रदेश)
लडाख आणि हिमाचल प्रदेशात “लोसर” नावाने तिबेटी नवीन वर्ष साजरे केले जाते. हे नववर्ष डिसेंबर किंवा जानेवारी महिन्यात साजरे केले जाते आणि मुख्यतः बौद्ध धर्मीयांमध्ये विशेष उत्साहात साजरे केले जाते. लोसर उत्सवाच्या वेळी तिबेटी बौद्ध मंदिरात विशेष पूजा, नृत्य, आणि मिरवणुकीचे आयोजन केले जाते.
नवरेह (काश्मीर)
काश्मिरी पंडित समुदायात “नवरेह” हा चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पहिल्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी काश्मिरी लोक देवी-देवतांचे आशीर्वाद घेऊन पारंपरिक पद्धतीने नवीन वर्षाचे स्वागत करतात. यावेळी “तहर” (पिवळ्या रंगाचा तांदूळ) बनवला जातो आणि त्याचा प्रसाद अर्पण केला जातो.
चेटीचंड – सिंधी समुदाय
चेटी चंड हा सिंधी समुदायाचा नवीन वर्ष साजरा करणारा सण आहे, जो मुख्यतः भगवान झूलेलाल यांची पूजा करून साजरा केला जातो. हा दिवस चैत्र महिन्यात शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी सिंधी लोक विशेष पूजा, मिरवणूक, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करतात.
नवाबर्षा – ओडिशा
ओडिशामध्ये “नवाबर्षा” नावाने नवीन वर्ष साजरे केले जाते, जे वैशाख महिन्याच्या प्रारंभात येते. या दिवशी लोक घरांमध्ये विशेष पूजा करतात, पारंपरिक वस्त्र परिधान करतात, आणि विशेष खाद्यपदार्थ तयार करतात. “महाविषुबा संक्रांती” नावानेही ओळखले जाणारे हे नवीन वर्ष शेतकरी वर्गासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
बोहाग बिहू (रंगाली बिहू) – आसाम
आसाममध्ये “बोहाग बिहू” नावाने नवीन वर्ष साजरे केले जाते, जो मुख्यतः वैशाख महिन्यात साजरा होतो. बोहाग बिहू हा आसामी शेतकरी वर्गासाठी नवीन वर्षाची सुरुवात आणि हंगामातील पहिला सण आहे. या दिवशी आसामी लोक पारंपरिक नृत्य, गाणे, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करतात.
लोसूंग – सिक्कीम
सिक्कीममध्ये “लोसूंग” नावाने नवीन वर्ष साजरे केले जाते, जे मुख्यतः लामा समुदायाकडून साजरे केले जाते. हा सण डिसेंबर महिन्यात येतो आणि नवीन पिकाच्या हंगामाची सुरुवात दर्शवतो. या सणात विविध धार्मिक कार्यक्रम, नृत्य, आणि उत्सव साजरे केले जातात.
कार्तिक संक्रांती – उत्तराखंड
उत्तराखंडमध्ये “कार्टीक संक्रांती” हा कार्तिक महिन्याच्या पहिल्या दिवशी साजरा केला जातो, जो तेथील स्थानिक पंचांगानुसार नवीन वर्षाची सुरुवात मानला जातो. या दिवशी पारंपरिक भोजन, धार्मिक विधी, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
हेरथ – काश्मीर (मुस्लिम कॅलेंडर)
काश्मीरमधील मुस्लिम समुदायात “हेरथ” नावाचा सण विशेष महत्त्वाचा मानला जातो. हेरथ हा इस्लामी कॅलेंडरनुसार साजरा केला जातो आणि मुख्यतः “शब-ए-बारात” या दिवशी होणाऱ्या प्रार्थनांसह वर्षाची सुरुवात मानली जाते.
संदर्भ सूची
- Cultural Odyssey: Embracing New Year Traditions from Everywhere
- What is the history of New Year celebrations – DailyHistory.org
- New Year’s Day – Wikipedia
- Why Celebrate New Year’s? | Unfolding History – Library of Congress Blogs
- 21 Significant Moments in History That Occurred on New Year’s Day
- 30 New Year’s Eve Traditions from Around the World – Discover Walks
- Welcoming 365 Days: New Year Traditions Beyond Borders
- Exploring the Birth and Evolution of New Year’s Celebrations: Ancient …
- Seven Holidays To Ring In The New Year | Lee Ann Marino – Patheos
- Global New Year: Diverse Traditions from Every Corner
- An anthropologist explains why we love holiday rituals and traditions
- 20 Best New Year Superstition Traditions for Good Luck
- New Year, Many Faces: Celebrating Diversity in Global Traditions
- The history of New Year’s resolutions and celebrations – CNET
- 33 Family Traditions to Enjoy Together – Parents
- 40 New Year’s Words and Phrases to Ring In 2024 in Style
- 19 weird New Year’s Eve traditions from all around the world
- New Year’s Eve and the New Year in Christian Tradition – Palais du Rosaire
- The Islamic calendar: How does it work and why is it lunar?