पोपट (Rose-ringed Parakeet)

पोपट, ज्याला इंग्रजीत “रोज-रिंग्ड पॅराकीट” किंवा “इंडियन रिंगनेक पॅराकीट” असेही म्हटले जाते, हा आफ्रिका व दक्षिण आशिया येथे आढळणारा मध्यम आकाराचा पोपट आहे. त्याची ओळख आकर्षक हिरवा रंग व नर पोपटांच्या गळ्याभोवती असलेल्या विशेष वलयांमुळे होते. [१]

हे पोपट साधारणतः १६ इंच लांब असतात आणि त्यांचे वजन साधारण ४ औंस असते. त्यांच्या मनमोहक रंगामुळे व मैत्रीपूर्ण स्वभावामुळे हे पोपट पक्षीप्रेमी आणि पाळीव प्राण्यांप्रेमी यांच्यात लोकप्रिय आहेत. [२][३]

पोपटांची एक वैशिष्ट्यपूर्ण गोष्ट म्हणजे त्यांची विविध वातावरणांमध्ये जगण्याची क्षमता. ते शहरी भागांतही तग धरतात आणि यामुळेच आंतरराष्ट्रीय निसर्ग संवर्धन संघटना (IUCN) यांनी त्यांना “Least Concern” म्हणजेच “कमी चिंतेचा” प्रजाती म्हणून वर्गीकृत केले आहे, कारण त्यांची संख्या अनेक प्रदेशांमध्ये स्थिर आहे. [४]

या पोपटांच्या वर्तणुकीत विशेष गुंतागुंती दिसून येतात. त्यांचा संभोग सोहळा आणि पालकत्वाची सामायिक जबाबदारी यामध्ये अद्वितीय सामाजिक रचना पाहायला मिळते. विविध प्रकारच्या आवाजांद्वारे हे पोपट एकमेकांशी संवाद साधतात, ज्यामुळे त्यांच्या सामाजिक नात्यांना बळकटी मिळते. [३][५]

गैर-मूळ प्रदेशांमध्ये या पोपटांच्या वाढत्या संख्येमुळे स्थानिक परिसंस्थेवर त्यांच्या परिणामाबाबत चिंता व्यक्त केली जाते. स्थानिक प्रजातींसोबत संसाधनांसाठी स्पर्धा निर्माण होत असल्यामुळे त्यांना “आक्रमक प्रजाती” म्हणून काही ठिकाणी पाहिले जाते. यामुळे पर्यावरणीय परिणाम कमी करण्यासाठी व्यवस्थापन धोरणांवर चर्चा सुरू आहे. [४][६]

तथापि, पोपटांना त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासाची हानी, पाळीव प्राणी व्यापारातील बेकायदेशीर पकड, आणि कृषी व शहरीकरणामुळे निर्माण होणाऱ्या पर्यावरणीय बदलांचा धोका आहे. यावर मात करण्यासाठी अधिवास संवर्धन व समाज सहभाग यावर आधारित संवर्धन प्रयत्न सुरू आहेत, जेणेकरून पोपट आणि त्यांच्या अधिवासाची संरक्षण केले जाईल. [६][७]

पोपटांचे सांस्कृतिक महत्त्वही मोठे आहे. विविध समाजांमध्ये त्यांना प्रेम व चिवटपणाचे प्रतीक मानले जाते, तसेच लोककथांमध्ये व कलेत त्यांचे चित्रण केले जाते. [६][७]

सार्विकदृष्ट्या, पोपट हा पक्षांच्या जैवविविधतेचा एक सुंदर नमुना असून पर्यावरणीय बदल व मानवी हस्तक्षेपातून निर्माण होणाऱ्या आव्हानांचे उदाहरणही आहे. या पोपटांची जागतिक स्तरावर वाढती संख्या पाहता, त्यांच्या दीर्घकालीन टिकाऊपणासाठी आणि त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासाच्या संरक्षणासाठी सातत्यपूर्ण संशोधन व संवर्धनाचे प्रयत्न महत्त्वाचे ठरतात.

शास्त्रीय वर्गीकरण

• डोमेन: यूकॅरिओटा
• किंगडम: ऍनिमॅलिया
• फायलम: कॉर्डेटा
• वर्ग: एव्हिस
• ऑर्डर: सिटॅसिफॉर्मेस
• कुल: सिटॅस्यूलीडे
• प्रजाती: सिटॅक्युला (Psittacula)
• जात: Psittacula krameri (रोज-रिंग्ड पॅराकीट)

पोपटाचे वैशिष्ट्य

रोज-रिंग्ड पॅराकीट किंवा इंडियन रिंगनेक पॅराकीट (शास्त्रीय नाव: Psittacula krameri) हे लहान ते मध्यम आकाराचे पोपट आहेत, ज्यांचे शरीर सडपातळ आणि गळ्याभोवती असलेले विशेष वलय त्यांचे खास वैशिष्ट्य आहे. प्रौढ नर पोपटांच्या गळ्याभोवती काळ्या आणि गुलाबी रंगाचे ठळक वलय दिसते, जे वयाच्या वाढीसह अधिक स्पष्ट होते. तर, मादींमध्ये हे वलय साधारणतः नसते किंवा कमी स्पष्ट असते. हे पोपट साधारणतः १६ इंच लांबीचे आणि ४ औंस वजनाचे असतात, आणि त्यांच्या उभट शरीररचनेमुळे इतर पोपट प्रजातींपैकी सहज ओळखता येतात. [१][२][३]

शारीरिक वैशिष्ट्ये

पोपट त्यांच्या चपळाईसाठी आणि उडण्याच्या क्षमतेसाठी प्रसिद्ध आहेत. त्यांचे सडपातळ शरीर आणि टोकदार पंख त्यांना वेगाने आणि सरळ उडण्यासाठी मदत करतात. त्यांच्या पिसांचा हिरवा रंग अत्यंत उठावदार असतो, आणि वेगवेगळ्या उत्परिवर्तनांमुळे (जसे निळा, लुटिनो किंवा करडा) रंगांमध्ये विविधता दिसते, जी त्यांची अनुकूलता व आनुवंशिक विविधता दर्शवते. त्यांचे बिया आणि सुकामेवा सहज फोडण्याचे कौशल्य त्यांच्या मध्यम शारीरिक ताकदीचे संकेत देतात, तरी ते मोठ्या पक्ष्यांच्या तुलनेत विशेषतः शक्तिशाली नसतात. [२][३]

वर्तन आणि अनुकूलता

पोपट त्यांच्या उत्कृष्ट अनुकूलतेसाठी ओळखले जातात, आणि ते नैसर्गिक जंगलापासून शहरी भागांपर्यंत विविध वातावरणात तग धरू शकतात. विविध देशांमध्ये ते आक्रमक प्रजाती म्हणून पाहिले जातात कारण ते स्थानिक अन्नस्त्रोतांपासून मानवाकडून पुरविलेल्या खाद्यापर्यंत कोणत्याही आहारास सहज अनुकूल होतात. हे सामाजिक पक्षी असून, मऊ किलबिलापासून मोठ्या आवाजातील कर्कश्य शिळकांपर्यंत विविध प्रकारच्या आवाजातून संवाद साधतात, ज्यावरून त्यांचा भावनिक स्थिती ओळखता येते. त्यांच्या आवाजातील बदल आणि शरीरभाषा समजून घेणे त्यांच्या गरजा आणि मूडमध्ये होणारे बदल ओळखण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. [२][३]

आनुवंशिकता आणि रंगाचे उत्परिवर्तन

पोपटांमध्ये आनुवंशिक विविधतेमुळे अनेक रंगांचे उत्परिवर्तन दिसून येते, ज्यात अप्रत्यक्ष आणि प्रत्यक्ष गुणसूत्रांचा समावेश आहे. या रंग उत्परिवर्तनांचा विकास करणे आणि वाढविणे हे अनेक पाळीव पक्षी संग्राहकांसाठी आकर्षणाचे केंद्र बनले आहे. तथापि, प्रजननाच्या प्रक्रियेत पक्ष्यांच्या स्वास्थ्याला प्राथमिकता देणे आवश्यक आहे, कारण विशिष्ट रंग गुणवैशिष्ट्यांवर जोर देताना पक्ष्यांच्या आरोग्याला हानी होऊ शकते. [३]

अधिवास

रोज-रिंग्ड पॅराकीट (Psittacula krameri) या प्रजातीने शहरी वातावरणाशी जुळवून घेण्याच्या विलक्षण क्षमतेचे प्रदर्शन केले आहे, आणि त्यामुळे जगभरातील शहरे व गावांमध्ये हे पक्षी सहज तग धरू लागले आहेत. या प्रजातीला ऐतिहासिक शहरी उद्यानांमध्ये आणि शोभिवंत वृक्षांमध्ये, विशेषतः Cedrus libanotica (देवदार वृक्ष) यांसारख्या वृक्षांमध्ये घरटे बनवताना पाहिले गेले आहे. [८][९]

उंच वृक्षांवरील जागा उपलब्ध असणे, हे या पोपटांच्या अधिवास निवडीसाठी एक महत्त्वाचा घटक आहे. यामुळे त्यांना अन्नस्त्रोत ओळखता येतात, विश्रांतीदरम्यान शिकारी पक्ष्यांपासून बचाव करता येतो, तसेच उष्ण दिवसांमध्ये शरीराचे तापमान नियंत्रित करता येते. [८]

शहरी अधिवासातील घरटे निवडण्याचे विशिष्ट निकष

शहरी क्षेत्रांमध्ये, पोपटांनी मोठ्या वृक्षांमध्ये, विशेषतः छातीच्या उंचीवरील व्यास ८० सें.मी. पेक्षा जास्त असलेल्या वृक्षांमध्ये घरटे बनवण्यास प्राधान्य दिले आहे. इटलीतील रोम येथे झालेल्या अभ्यासात असे आढळले की, हे पोपट निवडक वृक्षांमध्येच घरटे बांधतात, ज्यामुळे त्यांच्या अधिवास निवडीतील विशिष्टता दिसून येते. [८]

आहाराच्या सवयी व अनुकूलता

पोपटांच्या आहाराच्या सवयींमध्ये विविधता दिसून येते, कारण ते वृक्षांवरील तसेच जमिनीवरील विविध वनस्पती प्रजातींचे सेवन करतात. विशेषतः Scolymus hispanicus (अस्टराएसी परिवारातील वनस्पती) या वनस्पतीला काही ठिकाणी अधिक प्राधान्य दिले जाते, जरी तिथे अन्य अनेक वनस्पती उपलब्ध असतात. [८]

स्थानिक पक्ष्यांशी स्पर्धा व पर्यावरणीय परिणाम

गैर-स्थानिक प्रजातींच्या उपस्थितीमुळे स्थानिक पक्ष्यांसोबत स्पर्धा निर्माण होऊ शकते. उदाहरणार्थ, स्टारलिंग (Sturnus vulgaris) या स्थानिक पक्ष्यांसोबत अन्न व जागेसाठी स्पर्धा होत असल्याचे दिसून येते. तथापि, भूमध्य समुद्रकिनारी शहरी उद्यानांमध्ये पोपटांचा स्थानिक पक्ष्यांवर होणारा परिणाम मर्यादित आहे. तरीसुद्धा, शहरीकरणामुळे निर्माण झालेल्या पर्यावरणीय बदलांमध्ये हे पोपट तग धरून आहेत, ही त्यांची अनुकूलतेची क्षमता अधोरेखित करते. [४]

अन्य अधिवास व हवामानाशी जुळवून घेण्याची क्षमता

शहरी अधिवासाबाहेरही पोपटांची अनुकूलता दिसून येते. ते मूळ अधिवासाच्या बाहेर विविध हवामानांमध्ये जगू शकतात. उत्तर युरोपातील कडक हिवाळ्याचे तापमान सहन करण्याची त्यांची क्षमता त्यांची चिवटपणा आणि अनुकूलता दर्शवते. [४]

या विविध अधिवासांमध्ये तग धरण्याच्या क्षमतेमुळे आंतरराष्ट्रीय निसर्ग संवर्धन संघटना (IUCN) यांनी या प्रजातीला “Least Concern” म्हणजेच “कमी चिंतेचा” म्हणून वर्गीकृत केले आहे, कारण अनेक प्रदेशांमध्ये त्यांच्या संख्येत स्थैर्य किंवा वाढ पाहिली जात आहे. [४]

आहार

पोपटांचा आहार

रोज-रिंग्ड पॅराकीट (Psittacula krameri) प्रजातीचे आहार अत्यंत विविधतापूर्ण असते, ज्यामुळे त्यांच्या आरोग्य आणि तंदुरुस्तीचे रक्षण होते. नैसर्गिक अधिवासात, हे पोपट विविध वनस्पतींचे बिया, फळे, फुले, मध आणि काहीवेळा कीटक खाण्यातून आपले पोषण घेतात. हंगामानुसार त्यांच्या आहारात बदल होत असल्याने त्यांना पोषणाचे विविध स्रोत उपलब्ध होतात. [१०][११]

कैदेत असलेल्या पोपटांसाठी देखील त्यांच्या आहारातील विविधता राखणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्यांना संतुलित आणि पोषक आहार मिळू शकेल.

पोषणाची आवश्यकता

पोपटांसाठी संतुलित आहार तयार करताना त्यांच्या पोषण आवश्यकतांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे. त्यांच्या आहारात साधारणतः ५०% बिया, ४०% फळे आणि भाज्या, तसेच १०% धान्य आणि इतर पदार्थांचा समावेश असावा. त्यांना रोज ताजे पाणी पुरवले पाहिजे. काही विशिष्ट पदार्थ जसे की अवोकाडो, चॉकलेट, कॅफिन, आणि अल्कोहोल त्यांच्यासाठी हानिकारक ठरतात, त्यामुळे हे पदार्थ कटाक्षाने टाळले पाहिजेत. [३][१२]

शिफारस केलेले आहार प्रकार

पेलेट आहार

पेलेट्स हे पोपटांसाठी आवश्यक पोषक घटक पुरवणारे एक सोयीस्कर आहार मानले जाते. हे व्यावसायिकरित्या तयार केलेले पेलेट्स संतुलित पोषण देण्यासाठी तयार केलेले असतात आणि पोपटांच्या मुख्य आहाराचा एक भाग बनू शकतात. तथापि, पोपटांच्या आहारात ताज्या फळे व भाज्यांचा समावेश करून आहारात विविधता आणि पोषकता वाढवावी. [१३][१४]

घरगुती आहार

ज्या लोकांना पोपटांसाठी घरगुती आहार तयार करणे आवडते, त्यांनी सेंद्रिय भाज्या, गडद हिरव्या पालेभाज्या (उदा. पालक, केल), विविध बिया, धान्य, आणि अधूनमधून सुकामेवा (जसे की बदाम) समाविष्ट करावा. या पद्धतीतून पोपटाच्या आहारातील घटकांवर मालकांचा अधिक नियंत्रण असतो आणि पोपटाच्या विशिष्ट गरजेनुसार आहार तयार करता येतो. [१४]

बेबी फूड व ट्रीट्स

बेबी फूड देखील पोपटांच्या आहारात वापरले जाऊ शकते, विशेषतः असे बेबी फूड ज्यामध्ये साखर किंवा संरक्षक पदार्थांचा अभाव असलेले प्युरी फळे असतात. अधूनमधून मूगफलीचे लोणी, पास्ता, आणि मध यासारखे ट्रीट्स देणे फायदेशीर असू शकते, परंतु यामध्ये जास्त फॅट आणि साखर असल्याने ते प्रमाणातच द्यावे. [१४] विशेषतः सुकामेवा, जसे मूगफली, ताजे असावे आणि त्यामध्ये बुरशी नसावी याची काळजी घ्यावी. [११]

आहारात विविधता आणण्यासाठी कृती

आहारातील पदार्थांशिवाय, ते कसे दिले जातात याचा देखील पोपटांच्या आरोग्यावर प्रभाव पडतो. फोरेजिंग खेळणी वापरल्यास पोपटांना अन्नासाठी प्रयत्न करावा लागतो, ज्यामुळे त्यांची नैसर्गिक सवय उत्तेजित होते. फळांना कांबात अडकवून देणे किंवा शेडेबल खेळण्यांमध्ये पेलेट्स लपवणे यासारख्या पद्धतींमुळे पोपटांना शारीरिक क्रियाशीलता आणि मानसिक उत्तेजन मिळते. या सर्व माध्यमांतून पोपटांच्या आहारातील पोषणपूरकता व आनंद टिकवला जातो. [१०][१३]

आहारातील गरजा समजून घेतल्यास आणि त्यांना विविध पोषक घटक उपलब्ध करून दिल्यास पोपट दीर्घायुष्य व उत्तम आरोग्याने आयुष्य जगू शकतात.

पुनरुत्पादन

पालकत्वाची जबाबदारी

पोपटांमध्ये पालकत्वाची जबाबदारी नर व मादी दोघेही वाटून घेतात. अंडी उबवण्याची आणि पिल्लांना तापवून ठेवण्याची मुख्य जबाबदारी मादीची असते, तर नर घरट्याजवळ राहून पहारा देतो आणि मादी व पिल्लांना अन्न पुरवतो. पिल्ले वाढल्यावर त्यांना अन्न निवडणे शिकवले जाते, विशेषतः नर पोपटाकडून, आणि साधारणपणे सहा ते सात आठवड्यांनी पिल्ले मोठ्या पोपटांपासून वेगळी होतात. [५]

मिलनाचे वर्तन

पोपटांचे मिलनाचे वर्तन अत्यंत गुंतागुंतीचे असते आणि जोडीदारांमधील बंध निर्माण करण्यासाठी आवश्यक असते. मादी नराचा डोका घासून, पंख पसरून आणि पुढे झुकून संमती दर्शवते, ज्यामुळे काही वेळाने मिलन होऊ शकते. प्रजनन काळात ही प्रक्रिया अनेक वेळा घडू शकते. जोडी जमल्यावर नर पोपट मादीसमोर चालणे, पाय आपटणे, आणि तिला खाऊ घालण्यासारख्या कृती करतो, ज्यामुळे त्यांच्यातील संबंध अधिक दृढ होतो. [१५][११]

घरटे बांधणे व अंडी घालणे

सफल मिलनानंतर, साधारणतः दहा दिवसांनी मादी पोपट अंडी घालते. सरासरी एका क्लचमध्ये चार अंडी असतात आणि ती सुमारे तीन आठवडे उबवली जातात. या काळात नर घरट्याजवळ पहारा देतो आणि मादीला अन्न पुरवतो, कारण मादी अंडी उबवताना सुरुवातीच्या ८ ते १० दिवसांमध्ये क्वचितच घरट्याबाहेर येते. [१५][५]

प्रजननाची वारंवारता

नैसर्गिक वातावरणात पोपट वर्षातून एकदाच प्रजनन करतो, तर कैदेत योग्य विश्रांती मिळाल्यास ते वर्षातून दोन वेळा प्रजनन करू शकतात. प्रजनन व्यवस्थापन काळजीपूर्वक करणे गरजेचे आहे, कारण सतत प्रजनन केल्यास मादीच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो. पिल्ले मोठी झाल्यानंतर घरट्याचे साधन काढून टाकणे योग्य असते, जेणेकरून सतत प्रजननाच्या कृतींपासून मादीला विश्रांती मिळेल. [१५]

यशस्वी प्रजननासाठी आहार व वातावरण

पोपटांच्या यशस्वी प्रजननासाठी पोषक आहार आणि योग्य वातावरण अत्यंत महत्त्वाचे आहे. उच्च-गुणवत्तेचे पेलेट्स, ताजे फळे आणि भाज्या यांचा समावेश असलेला संतुलित आहार पालक व पिल्लांच्या आरोग्यासाठी आणि प्रजननाच्या प्रेरणेसाठी आवश्यक असतो. तसेच, नैसर्गिक अधिवासाच्या जवळपासचे सुरक्षित वातावरण तयार केल्यास पोपट अधिक आरामदायीपणे प्रजनन करतात. [१५][११]

संवर्धन स्थिती

रोज-रिंग्ड पॅराकीट (Psittacula krameri) सध्या आंतरराष्ट्रीय निसर्ग संवर्धन संघटना (IUCN) कडून “कमी चिंतेचा” प्रजाती म्हणून वर्गीकृत आहे, कारण विविध प्रदेशांमध्ये त्यांची संख्या तुलनेने स्थिर आहे. तथापि, अधिवास नष्ट होणे, पाळीव प्राणी व्यापारासाठी अवैध पकड, आणि पर्यावरणीय बदल यांसारख्या धोक्यांचा सामना या प्रजातीला करावा लागत आहे. विशेषतः कृषी विस्तार आणि मानवी वस्ती वाढल्यामुळे त्यांचे अधिवास संकुचित होत आहेत, जे संरक्षणासाठी मोठे आव्हान ठरत आहे. [६]

संवर्धनाचे प्रयत्न

राजाजी नॅशनल पार्कमध्ये या धोक्यांना तोंड देण्यासाठी विविध संवर्धन उपक्रम राबवले जात आहेत. यामध्ये अधिवासाचे संरक्षण, संवर्धनाच्या उपक्रमांमध्ये स्थानिक समुदायाचा सहभाग, आणि पक्षी जैवविविधतेच्या महत्त्वाबद्दल जागृती वाढवणे यांचा समावेश आहे. या उपक्रमांमुळे पोपट तसेच इतर स्थानिक प्रजातींच्या दीर्घकालीन टिकावासाठी मदत होते. संवर्धक शाश्वत पद्धती प्रोत्साहित करून, अधिवास नष्ट होण्याचे आणि अवैध व्यापाराचे परिणाम कमी करण्याच्या प्रयत्नात आहेत. या प्रजातीच्या भवितव्यावर प्रभावी संवर्धन व्यवस्थापन आणि स्थानिक समुदाय व पर्यावरण संस्थांचे सहकार्य निर्णायक ठरते. [६][९]

प्रजातीवरील धोके

अधिवास नष्ट होणे

पोपटांसाठी अधिवासाचे नष्ट होणे हे एक प्रमुख धोके आहे, विशेषतः राजाजी नॅशनल पार्कसारख्या क्षेत्रांमध्ये, जिथे जंगलतोड आणि जमिनीचे रूपांतर होत आहे. पक्षी लोकसंख्येच्या निरंतर अस्तित्वासाठी संरक्षित क्षेत्रे राखणे आणि अधिवास पुनर्स्थापना प्रकल्प महत्त्वाचे आहेत. या प्रयत्नांमध्ये शिकारीविरोधी उपाय आणि पक्षी लोकसंख्येचे निरीक्षण यांचा समावेश आहे. [६][१]

अवैध व्यापार

पोपटांची पाळीव प्राणी व्यापारासाठी अवैध पकड ही त्यांच्या लोकसंख्येसाठी मोठा धोका आहे. विविध प्रदेशांमध्ये या पोपटांची संख्या भरपूर असली तरी, अवैध व्यापारामुळे त्यांच्या संख्येत स्थानिक पातळीवर घट होऊ शकते, विशेषतः ज्या ठिकाणी पकड मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. [१][८]

सांस्कृतिक महत्त्व

पोपट (Psittacula krameri) भारतीय उपखंडातील विविध क्षेत्रांमध्ये महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक स्थान बाळगतो. अनेक संस्कृतींमध्ये या पोपटांना शुभत्वाचे प्रतीक मानले जाते आणि स्थानिक लोककथा व कलाकृतींमध्ये त्यांना प्रतिष्ठित स्थान आहे. त्यांच्या तेजस्वी रंगांचा आणि उत्साही स्वभावाचा उल्लेख पारंपरिक आणि आधुनिक कलांमध्ये पाहायला मिळतो, जे त्यांच्या सौंदर्य आणि सांस्कृतिक मूल्याचे प्रतीक आहे. [६]

इतिहासात, घरगुती आणि वन्य वातावरणात पोपटांच्या अस्तित्वाने विविध समुदायांच्या सांस्कृतिक परंपरेत त्यांचे स्थान निर्माण केले आहे. त्यांच्या मोहक रूपामुळे आणि सामाजिक स्वभावामुळे अनेक कथा, म्हणी, आणि मिथके निर्माण झाली आहेत. काही परंपरांमध्ये पोपट हे प्रेम आणि स्नेहाचे प्रतीक मानले जातात, आणि काव्य व साहित्यामध्ये ते सहवासाचे प्रतिनिधित्व म्हणून दिसून येतात. [७]

पोपटांच्या शहरी वातावरणात राहण्याच्या क्षमतेने त्यांना चिवटपणाचे प्रतीक मानले जाते. मानवीय हस्तक्षेपाने बदललेल्या अधिवासांमध्ये हे पोपट सहज जुळवून घेतात, आणि त्यांची जगभरातील शहरांमध्ये वाढती संख्या निसर्ग आणि मानवी समाज यांच्यातील सहअस्तित्वाची आठवण करून देते. या अनुकूलतेने संवर्धनाच्या चर्चांना चालना दिली आहे, विशेषतः स्थानिक परिसंस्थांवर परकीय प्रजातींच्या प्रभावाबद्दल. त्यामुळे पोपट समकालीन सांस्कृतिक कथानकांचा एक भाग बनले आहे. [१६]

पोपटांचे जागतिक वितरण

रोज-रिंग्ड पॅराकीटची फेरेल लोकसंख्या युरोप, अमेरिका, दक्षिण आफ्रिका, मध्य पूर्व, ऑस्ट्रेलिया, जपान यांसारख्या अनेक देशांत स्थापन झाली आहे. अमेरिकेत फ्लोरिडा, कॅलिफोर्निया, आणि हवाई येथे, तर तुर्कीमध्ये अंकारा, इस्तंबूल, इझमिर आणि इतर ठिकाणी स्थिर लोकसंख्या आढळते. तसेच लेबनॉन, इस्रायल, इराण, जोर्डन, संयुक्त अरब अमिराती, बहरैन, कतार, आणि ओमान या देशांमध्येही या पक्ष्यांचे अस्तित्व आहे.

युरोपातील स्थिती

रोज-रिंग्ड पॅराकीटने हिमालयाच्या पायथ्याच्या थंड हिवाळ्यातील अनुकूलतेमुळे युरोपातील थंडीला तोंड देणे सोपे झाले आहे. २०१५ मध्ये १० युरोपीय देशांतील एकूण ८५,२२० पक्ष्यांची नोंद घेण्यात आली होती. यामध्ये बेल्जियम, फ्रान्स, जर्मनी, नेदरलँड्स, स्पेन, आणि युनायटेड किंग्डमसह विविध देशांचा समावेश आहे.

लंडन आणि त्याच्या आसपासच्या प्रदेशांत फेरेल रोज-रिंग्ड पॅराकीटच्या वाढत्या लोकसंख्येने शहरी परिसर व्यापला आहे. येथील फेरेल पोपटांनी दक्षिण-पश्चिम लंडन आणि होम काउंटीच्या आसपासचे मोठे उद्याने, गार्डन, आणि ग्रीनविच पार्क, विंबल्डन कॉमन यांसारखी ठिकाणे व्यापली आहेत. तथापि, काही शेतकरी आणि पर्यावरणीय तज्ञांना या परकीय पक्ष्यांच्या वाढत्या संख्येचा स्थानिक जैवविविधतेवर संभाव्य नकारात्मक परिणाम होण्याची चिंता आहे.

नेदरलँड्समध्ये २०२१ मध्ये सुमारे २०,००० फेरेल पोपटांची नोंद झाली होती, तर बेल्जियममधील ब्रुसेल्समध्ये सुमारे ५,००० जोडी पोपट आहेत. जर्मनीमध्ये राइन नदीच्या आसपास, तसेच फ्रान्समधील पॅरिस परिसरात मोठ्या प्रमाणात पोपट आढळतात. इटलीमध्ये रोमच्या काही प्रसिद्ध उद्यानांमध्ये, तर स्पेनमध्ये बार्सिलोना आणि पोर्तुगालमध्ये लिस्बन येथेही त्यांची प्रजाती पाहिली जाते. तुर्कीतील इस्तंबूल, अंकारा, आणि अन्य शहरांतही मोठ्या प्रमाणावर रोज-रिंग्ड पॅराकीटची संख्या आहे.

जपान

१९६० च्या दशकात जपानमध्ये पाळीव प्राणी म्हणून लोकप्रियतेमुळे रोज-रिंग्ड पॅराकीट मोठ्या प्रमाणात आयात केला गेला. काही पक्षी पळून गेले किंवा सोडले गेले, आणि १९८०च्या दशकापर्यंत त्यांचे विविध शहरांमध्ये समूह तयार झाले. २००९ पर्यंत टोकियो इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीच्या ओकायामा कॅम्पसमध्ये या पक्ष्यांचा मोठा समूह आढळला.

न्यूझीलंड

न्यूझीलंडमध्ये रोज-रिंग्ड पॅराकीट अधूनमधून दिसतात, आणि तेथे स्थानिक पक्षी प्रजातींना धोकादायक मानले जातात. हे परकीय पक्षी स्थानिक पक्ष्यांच्या अधिवासावर ताबा मिळवू शकतात आणि आजार पसरवू शकतात, त्यामुळे स्थानिक जैवविविधतेसाठी धोका ठरू शकतात.

संदर्भ सूची

1. Rose-ringed Parakeet – Psittacula krameri – Oiseaux.net
2. Rose-ringed Parakeet Bird Facts (Alexandrinus krameri)
3. Ringneck Parakeet Care Sheet & Species Profile: Ultimate Guide – PetsGrail
4. The rose-ringed parakeet Psittacula krameri in a urban park
5. Evaluating the population-level impact of an invasive species
6. Rose-ringed parakeet – Wikipedia
7. Feeding Frenzy: Your Ultimate Guide to Parakeet Diets
8. Rose-ringed Parakeet Habitat and Description | Whizzed Net
9. The Best Parakeet Food For Optimal Nutrition And Health
10. The Ultimate Guide to Choosing the Best Parakeet Food
11. Parakeet Food List: What They Can Eat and Avoid (2024) – AvianBliss
12. Rose-ringed parakeet ( Vet’s Opinion) – imparrot
13. How to Breed Parakeets: Vet Approved Step-By-Step Guide
14. The Rose-Ringed Parakeet in Rajaji National Park
15. Parrots Are Taking Over the World | Scientific American
16. Indian Ringneck Parakeets – Parrot Junkie